ABD'nin doların silah olarak kullanımı geri teperken, BRICS ve daha geniş gelişen dünya dolar bazlı ticaret ve varlıklardan uzaklaşmayı hızlandırıyor.
Ekonomik ve finansal yaptırımlar çoğu zaman geri teper. En dikkat çekici örnek, Rusya'ya karşı doların silah olarak kullanılmasıdır. Bu önlem, yaptırımın stratejik amacının tersine, doların terk edilmesi yönünde küresel bir hareketi de tetikledi.
Tarihsel yanlış hesaplama, Florida Senatörü Marco Rubio'nun Kongre'de doların terk edilmesiyle ilgili ülkeleri cezalandırmayı amaçlayan bir yasa tasarısı sunmasını engelleyemedi. Tasarı, doların terk edilmesini kolaylaştıran finansal kuruluşların küresel dolar sisteminden men edilmesini hedefliyor.
Rubio'nun, tehditkâr bir şekilde 'Yaptırım İhlallerini Önleme ve Hafifletme Yasası' olarak adlandırılan tasarısı, ABD başkanlarının Çin'in CIPS ödeme sistemini, Rusya'nın finansal mesajlaşma hizmeti SPFS'yi ve dolar merkezli SWIFT sistemine alternatif diğer sistemleri kullanan finansal kuruluşlara yaptırım uygulamasını gerektirecek.
Rubio, doların terk edilmesini hedefleyen ülkeleri hedef alırken yalnız değil. Başkan adayı Donald Trump'ın ekonomik danışmanları, dolardan aktif bir şekilde uzaklaşan ulusları cezalandırmanın yollarını tartışıyor.
Trump ekibi, 'dolar dışında diğer para birimlerinde ikili ticaret yapmaya yönelik aktif yollar arayan hem müttefikleri hem de rakiplerine yaptırım uygulamayı' öneriyor. İhlal edenler, ihracat kısıtlamalarına, gümrük vergilerine ve 'para birimi manipülasyonu suçlamalarına' maruz kalacaklar.
BRICS'in Uyanışı
ABD'li politikacılar ve finans medyasındaki yorumcular, başlangıçta doların terk edilmesini küçümseyici bir tavır sergilediler. Doların, tüm küresel finansal işlemlerin yaklaşık %80'inde kullanıldığını savundular. Başka hiçbir para birimi buna yaklaşamıyordu.
Ancak, 2022'de Rusya'nın Ukrayna'nın Donbas bölgesine askeri müdahalesinin ardından uygulanan finansal yaptırımlar bir dönüm noktası oldu. Doların terk edilme eğilimi hızla yayıldı ve artık geri dönüşü olmayan bir hâl almış durumda.
Bu yıl Mayıs ayında, Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN), sınır ötesi ticaretlerinde dolardan uzaklaşmayı ve bunun yerine yerel para birimlerini kullanmayı planladıklarını açıkladı. Bu duyuru, dünya genelinde pek fazla manşet yapmadı, ancak ASEAN, toplamda 600 milyon insanı barındıran on ülkeden oluşan büyük bir ticaret bloğudur…
Dolar sistemini atlatmak için yapılan diğer anlaşmalar arasında takas anlaşmaları da bulunmaktadır. İran ve Tayland, gıda karşılığında petrol ticareti yaparken, Pakistan İran, Afganistan ve Rusya ile takas ticaretini onayladı. Çin, İran'da modern bir havaalanı inşa ediyor ve bunun ödemesi ise petrol ile yapılacak.
Kripto paralar da dolar sistemini atlatmak ve Amerikan yasalarının uzun kolundan kaçınmak için kullanılıyor. Bitcoin gibi kripto paralar, bireylerin dünya genelinde anonim olarak, geleneksel bankacılık sistemi dışında fon göndermesine ve almasına olanak tanıyor.
De-dolarizasyon, hızla dünyanın en büyük ekonomik bloğu haline gelen BRICS'in gündeminde önemli bir yer tutuyor.
2022 yılına kadar, BRICS'in G7'ye karşı bir denge unsuru geliştirme arzusunun dışında pek belirgin bir hedefi yoktu. Ancak dolar sisteminin silah haline getirilmesi ve Batı bankalarında tutulan 300 milyar ABD Doları değerindeki Rus rezervlerinin dondurulması, gruba keskin bir yeni odak ve amaç kazandırdı.
BRICS, beklenmedik bir koalisyon olarak ortaya çıktı. Beş kurucu üyesi, üç farklı kıtada yer alıyor ve farklı kültürler, siyasi yapılar ve ekonomik sistemlere sahipler. Ancak, çok kutuplu bir dünya yaratma arzusu paylaşıyorlar.
Bu ortak hedef, BRICS'in uluslararası arenada daha etkili bir oyuncu olma çabalarını güçlendiriyor. Üye ülkeler, ekonomik işbirliğini artırarak ve alternatif finansal sistemler geliştirerek, doların küresel ticaretteki egemenliğini sorgulamakta ve kendi ekonomik bağımsızlıklarını sağlamaya çalışıyorlar. Bu durum, BRICS'in uluslararası ilişkilerdeki rolünü ve etkisini artırma potansiyelini de beraberinde getiriyor.
Çin, dünyanın çoğu ülkesi için ana ticaret ortağıdır. Karşılıklı ticaretlerinin giderek doları saf dışı etmesi kaçınılmazdır.
Editör Notu: Bu yazı ilkin asiatimes.com'da yayınlanmış olup tarafımızca Türkçeye çevirilmiştir.