Tanzimat Fermanında yer alan “ebed bekâsına şâhid olmak üzere Dersâdetimizde mukim bil-cümle süferâya dahi bildirilsin” cümlesiyle Batılı sefaretler Tanzimat’a şahit olarak gösterilmiş, Avrupa diplomasisi daha başlangıcında Tanzimat sürecinin parçası yapılmıştı. Sefirler kendilerine tebliğ edilen Fermanı hükûmetlerine ilettiler; 1836’da kurulan Hariciye Nezareti’ne gönderdikleri tebrik mesajlarıyla hükûmetlerinin Tanzimat’a desteklerini bildirdiler.
Bu sayıda sefirlerin tebrik mesajlarından iki örnek yayımlıyoruz. Hans Karl Albrecht von Königsmarck’ın Prusya ve Edouard Pontois’nın Fransa sefiri sıfatıyla imzaladıkları yazılar, dönemin diplomasi kurallarına uygun olarak Fransızca kaleme alınmıştır.
Osmanlı reformları 1856 Paris Barış Anlaşmasıyla hukuk düzleminde de Avrupa devletler sisteminin unsuruna dönüştürülecektir. Fransız sefiri Pontois ferman için “ileride de Avrupa’da huzurun tahsisinin güvence simgesi haline gelecek olan” diyerek, Königsmarck da “Avrupa’yla bütünleştiren bağları daha da sıkılaştırma arzusu” ifadesiyle Tanzimat’ın sefaretlerde nasıl algılandığını ortaya koyuyorlar.
Her iki belgenin de aslı Başbakanlık Osmanlı Arşivindedir.
Birinci belge: BOA HR SYS 1869-A/2/9.
İkinci Belge: BOA HR SYS 1869-A/2/18.
BELGE 1
Sayın Bakan,
Ekselansları, geçtiğimiz Pazar gününün Gülhane Hatt-ı Şerif-î’nin tercümesini iletmek amacıyla evvelsi gün yazmış olduğunuz mektupla şeref verdiniz. Bu hoş nezaketiniz dolayısıyla teşekkürlerimi kabul ediniz lütfen.
Bu önemli belgeyi hiç vakit kaybetmeden dün giden evrakımla birlikte efendim Kral hazretlerine ulaştırmış bulunuyorum ve Majestelerinin ilgi ve ehemmiyetle karşılayacağından şüphe duymuyor, İmparator Majesteleri Sultan Abdülmecid’in tebaasının refahı yönündeki yüce tasarılarının ve kendisini Avrupa’yla bütünleştiren bağları daha da sıkılaştırma arzusunun yeni bir kanıtı olarak değerlendireceğine inanıyorum.
Osmanlı İmparatorluğu’na yeniden kuvvet kazandırma ve meşru hükümdarının soylu şahsına duyulan sevgiyi artırma yolunda atılacak her adım, daima ve özellikle de mevcut koşullar altında Prusya tarafından memnuniyetle karşılanacaktır.
En derin saygılarımla,
Ekselansları Sayın Bakan
Çok naçiz ve sadık hizmetkârınız
Büyükdere
7 Kasım 1839
Ekselansları Dışişleri Bakanı Reşid Paşa’ya
Königsmarck
BELGE 2
İstanbul Fransız Büyükelçiliği
Tarabya, 8 Kasım 1839
Sayın Bakan,
Yazmakla şeref verdiğiniz mektubunuzla birlikte göndermiş olduğunuz, 3 Kasım Pazar tarihli Gülhane Hatt-ı Şerif-î’nin tercümesini almış bulunuyor ve ekselanslarına şükranlarımı sunuyorum.
Bu çok önemli belgeyi ivedilikle Kral’ın hükûmetine sundum ve (Kral’ın hükûmetinin) ilgi ve beğenilerini cezbettim.
Sayın Bakan, size şimdiden belirtebilirim ki (bu belgenin) yazımında yönlendirici olmuş ve zat-ı alilerinizin hükûmetini şereflendirmiş olan adalet ve insancıllık ilkelerini, yüce ve aydınlanmış fikirleri herkesten önce takdir edecektir ve açıkça görüldüğü üzere Osmanlı İmparatorluğu’na gücünü ve ihtişamını yeniden kazandıracak ve ileride de Avrupa’da huzurun tahsisinin güvence simgesi haline gelecek olan bu yeniden doğuş belgesinin muvaffakiyeti için tüm gayreti ve kuvvetiyle çabalayacaktır.
En derin saygılarımla
Ekselansları Sayın Bakan
Çok naçiz ve çok sadık hizmetkârınız
Ed. Pontois
