Sao Paulo Devlet Üniversitesi'nde uluslararası politik ekonomi profesörü olan Marcos Cordeıro Pires'in China Daily'de yayımlanan yazısının Türkçe çevirisini yayımlıyoruz. Türkçeye Emrah Zorba çevirdi.
Çin'in dünya ekonomisindeki yeri, yenilikçi temiz teknolojilerinin yaratıcı yıkımı ile sağlamlaşıyor.
2023 yılında Çinli otomobil üreticisi BYD, Tesla'yı geride bıraktı ve 3 milyondan fazla araç satarak küresel elektrikli araç pazarında liderliği ele geçirdi. Bu, şirket için önemli bir başarıdır. Ayrıca BYD, üstün performans, daha fazla özerklik ve güvenlik sunan Blade bataryasını üretmektedir. Great Wall Motor, Chery ve Geely gibi diğer Çinli şirketlerin de küresel elektrikli araç pazarında hızlı bir ilerleme kaydettiğini belirtmek gerekir.
Çin ayrıca fotovoltaik paneller ve güneş enerjisi türbinleri için rotor üretimi gibi enerji dönüşümüyle bağlantılı diğer sektörlerde de lider konumdadır. Rüzgâr türbini şirketi Goldwind Science & Technology Co geçen yıl Danimarkalı Vestas'ı geride bırakarak birinciliğe oturdu. Tongwei Solar liderliğindeki en önemli yedi güneş enerjisi üreticisinden altısı artık Çinli.
Çin'in temiz ve yenilenebilir enerji üretimindeki büyük üretkenliği ve düşük fiyatlarla yüksek kaliteli ürünler sunması, diğer ülkelerin kendi temiz enerji üretimlerini geliştirmelerine yardımcı oluyor. Ancak Çinli şirketlerin rekabet gücünden korkan Avrupa Birliği, Avrupalı güneş paneli üreticilerinin işlerini kaybetmeye zorlandıkları yönündeki şikâyetleri üzerine 2013 yılında ek ücretler uygulamaya başladı. Önlemlerin enerji üretim şirketlerini yaşayamaz hale getirdiğini tespit eden AB, 2018'de ücretleri iptal etmek zorunda kaldı. Amerika Birleşik Devletleri ise farklı bir yol izleyerek Çinli tedarikçilere yaptırımlar ya da ek vergiler uygulayarak rekabeti yenmeye çalışıyor.
Çin'in enerji dönüşümü piyasasındaki küresel rolü, Brezilya'nın öncelikle Çin'de üretilen araçları kullanan yenilenebilir enerji üretimiyle örneklenebilir: Brezilya'nın güneş enerjisi üretimi 2017 ve 2022 yılları arasında 13 kat artarak Çin, ABD ve Japonya'nın ardından dünya genelinde sekizinci sıraya yükseldi. Brezilya rüzgâr enerjisinde de önemli bir performans göstererek dünyanın en büyük altıncı üreticisi haline geldi. Goldwind, 2024 yılında Brezilya'nın Bahia kentinde ilk fabrikasını açacak.
Çin gibi gelişmekte olan bir ülkenin yerleşik sanayi güçlerini nasıl yerinden ettiğini ve yenilenebilir enerji sektöründe nasıl bir devrime yol açtığını gözlemlemek çok ilginç. Çinli şirketler elektrikli araçlarla ilerlerken, ABD ve Avrupa'daki büyük otomobil üreticileri bu yeni rekabetle başa çıkmakta zorlanıyor. Yeni bir fikir her zaman eskisini geride bırakır. Bu durum bizi Joseph Schumpeter'in tarihsel bir norm olan "yaratıcı yıkım" kavramına götürüyor.
Schumpeter'e göre ekonomik sistem durağan değildir. İster yeni bir ürün, yeni enerji kaynakları, yeni bir üretim süreci, yeni sermaye malları yaratarak isterse de yeni pazarlar açarak olsun, yenilikten kaynaklanan verimlilik artışı yoluyla gelişir. Bu yenilik ve yaratım süreci yerleşik endüstrileri yok eder.
Fotoğrafçılık endüstrisi örneğini ele alalım. Otuz yıl önce küresel pazar Kodak, Fujifilm, Agfa ve Polaroid gibi şirketlerin hâkimiyetindeydi. Bu segment fotoğraf makinesi, film, banyo kağıdı, kimyasallar, geniş bir satış ve geliştirme ağı ve hatta fotoğrafları korumak ve sunmak için albümler üreten endüstriyi içeriyordu. Bu büyük zincir beş yenilik tarafından yok edildi: artan bilgisayar kapasitesi, internet, dijital fotoğrafçılık, akıllı telefonlar ve sosyal ağlar. Bu nedenle dünya çapında yüz binlerce iş ve işletme yok oldu, ancak yayınlanan fotoğraf sayısı katlanarak arttı.
Aynı süreç diğer birçok sektörde de yaşanıyor ve yapay zekânın gelişmesiyle daha da hızlanacak. Çin'in bugün endüstriyel üretimdeki benzersiz yeri kaçınılmazdır, çünkü devasa bir üretim kapasitesinin yanı sıra, ülke ürünlerinin kalitesi ve yenilikte de ilerlemektedir. Şu anda ülke, kalitenin niceliğin önüne geçmesi gerektiğinin altını çizerek yüksek kaliteli büyüme peşinde koşuyor. Bu anlamda, Çin'in dünya ekonomisindeki ilerlemesini engelleme girişimleri başarısızlığa mahkûmdur. Bu açıdan Schumpeter'in fikirlerine geri dönelim.
Yenilik dalgaları, rekabetçi ve zorlu bir ekonomik ortam olduğunda gerçekleşir, çünkü üretken aktörlerin rekabet ve belirsizliğin damgasını vurduğu bir sistemde hareket etmesi gerekir. Kâr ve işletmenin hayatta kalması arayışı, girişimcileri daha verimli donanımlar, yenilikçi süreçler, yeni ürünler veya işçilerin yerine makineler koyarak üretkenliklerini artıracak önlemler aramaya iter. Günümüzde işletmeleri yenilikçi uygulamaları benimsemeye zorlayan koşullar yeni teknoloji dalgası, iklim değişikliği ve küresel ısınmadır. Dolayısıyla yeşil ekonomi ve dijital devrimle ilgili yeni ürünler yaratılmaktadır.
Çin'in başarısı Brezilya gibi diğer gelişmekte olan ülkeler için de örnek teşkil etmelidir. Üretici güçleri ve yenilik kapasitesini geliştirmeden nüfus için makul bir yaşam standardı sunmak mümkün değildir. Bu anlamda, Çin hükümetinin Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana yaptığı gibi, kaliteli eğitim ve etkin kamu politikalarının benimsenmesi esastır.